دیپلماسی فرهنگی فرانسه
گفته می شود فرانسه نخستین کشور جهان است که وزارت فرهنگ را تاسیس کرده است، دیپلماسی فرهنگی در فرانسه از جایگاه ویژه ای برخوردار است، دولت و سیاستگذاران فرانسوی به مقوله فرهنگ توجه خاصی نشان داده و آنرا از اصلی ترین عناصر هویت و قدرت به حساب آورده اند. فرانسه در طول تاریخ و به ویژه از زمان لویی چهاردهم سعی کرده است شکوه واقتدار خود را بر پایه فرهنگ و هنر بنا کند. فرانسه همواره می کوشد با نمایش فرهنگ و هنر خود در جهان عظمت و اقتدار گذشته خود را یادآوری کند. به همین دلیل است که به زبان ،ادبیات و هنر خود بیش از هر ابزار وکالای دیگری در روابط فرهنگیش تاکید دارد، همچنین فرانسه در روابط بین المللی تلاش می کند تا فرانسه معادل حقوق بشر و انسان باوری معرفی شود.
شاید بتوان گفت زبان ، محور دیپلماسی فرهنگی فرانسه بشمار می رود، هر چند با گذشت زمان نمونه های دیگری نیز مانند معماری ، ادبیات ، نقاشی ، موسیقی ،تئاتر ، سینما به آن اضافه شد.
زبان فرانسه ، زبان رسمی ۱۶ کشور محسوب می شود، که عمدتا در افریقا قرار دارد. زبان فر انسه در نهادهای مهم بین المللی از جمله سازمان ملل ، نهادهای اروپایی و کمیته بین الملل المپیک نیز رایج است.
اهداف مهم دیپلماسی فرانسه در جهان عبارتند از::
-تقویت نفوذ فرهنگی فرانسه در اروپا و سایر نقاط جهان ( به ویژه گسترش زبان فرانسه )
-تقویت مناسبات بین المللی فرانسه (به ویژه از طریق توسعه فرصت های مطالعاتی دانشگاهی و حمایت از گردشگری
-بهبود مدیریت منابع و اعتبارات
نهادهای فرهنگی فرانسه در خارج از کشور
آلیانس فرانسه : این نهاد در سال ۱۸۸۳ میلادی در زمان دولت ژول فری تاسیس شده و هدف آن اعتلای فرهنگ و زبان فرانسه در خارج از کشور است. تمام آلیانسهای فرانسه در خارج از کشور به آلیانس پاریس وابسته هستند، شبکه آلیانس گسترده ترین شبکه فرهنگی فرانسه در جهان است که شامل بیش از ۱۰۰۰ شعبه در کشورهای مختلف است.
هرساله بیش از پانصد هزار نفر از تمامی سنین مشغول یادگیری زبان فرانسه هستند و سالانه بیش از ۶ میلیون نفر در فعالیتهای فرهنگی آن شرکت می کنند.
اهداف آلیانس:
- برگزاری کلاس های زبان فرانسه در جهان
- معرفی بهتر فرهنگ فرانسه و زبان فرانسه
- فراهم آوردن زمینه برای تنوع فرهنگی
انستیتوهای فرانسوی:
در کنار شبکه گسترده آلیانس ها موسسه هایی با نام انستیتو فرانسوی مشغول به فعالیت هستند که کارکرد ماموریتی همانند آلیانس ها دارند. اولین انستیتو در سال ۱۹۰۷ در فلورانس ایتالیا تاسیس شد. این انستیتو جایگزین مراکز فرهنگی فرانسه (کولتور فرانس) شدند و علاوه بر فعالیت در زمینه های فرهنگی و هنری ماموریتهایی نیز از طرف وزارت امور خارجه فرانسه بر عهده دارند. این مراکز بیش از یکصد شعبه در ۹۴ کشور جهان دارند.
پس از آلیانس ها و انستیتو ها که مهمترین شبکه های فرهنگی فرانسه در خارج از کشور محسوب می شوند. در سالهای اخیر مراکز و انجمن های دیگری نیز بوجود آمدند که در زمینه فرهنگی در خارج از کشورفرانسه فعالیت دارند از جمله :
- خانه های فرانسه
- انجمن فرانسوی فعالیتهای خبری
- انجمن نشر تفکر فرانسوی
- دفتر بین المللی ارتقای فرانسوی
- آژانش آموزش زبان فرانسه در خارج
- فرانسه ( در عرصه سینما)
آژانس آموزش زبان فرانسه در خارج (AEFE) شبکه گسترده ای است که ۴۸۰ مدرسه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان را در خارج از فرانسه و در ۱۳۰ کشور در بر می گیرد. در این مدارس بیش از ۳۰۰ هزار دانش آموز مشغول به تحصیل می باشند.
نگاهی به روابط ترکیه و فرانسه
روابط ترکیه و فرانسه با شکل گیری ترکیه نوین شروع نمی‌شود. این روابط پرسابقه بوده و خیلی فراتر از دوران معاصر است. اولین روابط رسمی میان ترکیه و فرانسه را می توان در سده ۱۵ میلادی جستجو کرد.در راستای گسترش روابط امپراطوری عثمانی و فرانسه، اولین هیئت ثابت سفارتخانه فرانسه، در سال ۱۵۳۶ میلادی پس از امضای تفاهمنامه میان سلطان سلیمان قانونی و فرانچیو اول در استانبول مستقر شد.
رابطه تاریخی ترکیه و فرانسه را عموماً می توان در سیستم قطببندی نظام بینالملل خلاصه و تعریف کرد ، فرانسه، به عنوان یکی از بازیگران صحنه بینالمللی، به فراخور موقعیت و منافع خود با دولت ترکیه در دروره های متعدد به مذاکره یا معاهده پرداخته است.
با نگاه به تاریخچه روابط میان فرانسه و ترکیه ، در بعضی فرازهای تاریخی فرانسه به عنوان کشوری با نیات غیراستعماری در روابط خارجی ترکیه حضور داشته و بیشتر بر مبنای تبادلات علمی، فرهنگی و ادوات و فنون در تاریخ روابط خارجی ترکیه نقش داشته است. سیاحان و مستشرقین فرانسوی و معلمین و مستشاران آن کشور، در طی سالیان متمادی در ترکیه وجهه و اعتبار ویژهای کسب نمودند و زبان فرانسه یکی ازمهمترین زبان خارجی رسمی در دروه تنظیمات (مشروطه) ترکیه به حساب می آید. بسیار از جریان های ادبی و سیاسی ترکیه در قرن ۱۹ میلادی متاثر از جریان های فرهنگی و رخدادهای سیاسی فرانسه می باشد. از این رو جایگاه زبان فرانسه را می توان به جایگاه زبان فارسی در دوره امپراطوری عثمانی قیاس نمود.
در سال ۱۹۹۸ و همزمان با سفر سلیمان دمیرل رئیس جمهور وقت ترکیه " برنامه فعالیتهای ترکیه – فرانسه ۲۰۰۰ " میان دو کشور به امضا رسید که تا به امروز نیز معتبر بوده و به روز رسانی می شود
روابط فرهنگی ترکیه و فرانسه
رایزنی های فرهنگی سفارت فرانسه در سالهای ۱۹۴۰ و ۱۹۵۲ به ترتیب در شهر های استانبول و آنکارا آغاز به فعالیت نمود و در ادامه در سال ۱۹۵۵ میلادی خانه فرهنگ فرانسه در ازمیر به طور رسمی فعالیت خود را آغاز نمود. در سال ۲۰۰۳ برنامه مبادلات فرهنگی ، علمی و آموزشی در کمیسیون مشترک دو کشور به امضا رسید و در قالب این برنامه همکاریهای و فعاالیتهای مشترک فرهنگی و آموزشی دو کشور درحال انجام است .
در سال ۲۰۱۱ میلادی، خانه فرهنگ فرانسه با تغییر ساختاری اداری خود فعالیت خود را با حمایت سفارت و سرکنسولگری فرانسه در سه شهر استانبول، آنکارا و ازمیر به انیستیتو فرانچایس واگذار کرد.
انیستیتو فرانچایس ( مرکز فرهنگی فرانسه ) در ترکیه
این مرکز فرهنگی با برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌ها در داخل و خارج ساختمانهای مراکز خود ، هر ساله پذیرای بیش از ۴۰۰۰ زبان‌آموز میباشد. علاوه بر کلاس‌ها و کارگاه‌ها، دوره‌های آماده‌سازی آزمون‌های زبان DALF ، DELF نیز، برای زبان‌آموزان و مشتاقان ارائه می‌گردد و نیز برگزار کننده این آزمون ها در ترکیه می باشد. انیستیتو فرانچایس داری سه نمایندگی رسمی در ترکیه در شهرهای استانبول ، ازمیر و آنکارا می باشد.
یکی از اهداف اصلی این نمایندگی، تلاش برای درک، آگاهی، مشارکت و تأثیر فرهنگ فرانسه در ترکیه است. بر اساس تعریفی دیگر، دیپلماسی فرهنگی انیستیتو فرانچایس تبادل ایده ها ،اطلاعات، هنر و دیگر جنبه های فرهنگ میان دو ملت ترکیه و فرانسه به منظور تقویت تفاهم متقابل است.
برای نیل به این هدف این مرکز در رشته های مختلف هنری و فرهنگی و موسیقی فعالیت منظمی را بر اساس تقویم آموزشی خود دنبال می کند و تمامی برنامه ها و فعالیتهای برنامه ریزی شده در این مرکز برای تمام رده های سنی در نظر گرفته شده است.
همچنین این مرکز بعنوان تنها نمایندگی کامپوس فرانس (تنها راه رسمی برای ادامۀ تحصیل در آن کشور) به علاقمندان در ترکیه خدمات ارائه می دهد.
مرکز فرهنگی استانبول وابسته به سرکنسولگری فرانسه امروزه با واقع شدن در محله بی اُغلودر شهر استانبول ، هر دوره میزبان حداقل۶۰۰ زبان‌آموز است. اهداف اصلی این مرکز، ترویج و ارتقاء سطح آموزش زبان فرانسه و همچنین معرفی سیستم و مراکز آموزش عالی فرانسه میباشد. مدیریت این مرکز به صورت خودگردان بوده و داری مدیریت مستقل با بیش از ۱۷ نیروی اداری و پرسنلی است
- کامپوس فرانس
واحد کامپوس فرانس ترکیه، مرکز مراجعه تمام دانشجویان ترک و خارجی مقیم ترکیه است که قصد ادامۀ تحصیل در مراکز آموزش عالی فرانسه را دارند. این واحد همچنین پذیرای دانشجویانی که قصد گذراندن دوره‌های کارورزی و یا دوره‌های آموزش زبان FLE در فرانسه را دارند، نیز میباشد. واحد کامپوس فرانس آماده ارائه انواع مشاوره و راهنمایی برای آشنایی هرچه بیشتر و بهتر متقاضیان با سیستم و مراکز آموزش عالی فرانسه و همچنین شیوه درست و کامل پر کردن پرونده الکترونیکی «تحصیل در فرانسه» میباشد.
کتابخانه Culturethèque
کتابخانۀ مرکز زبان فرانسۀ با مخزنی گسترده و غنی که هر ساله نیز منابع جدید و تازه‌های نشر فرانسه به آن افزوده میشود، مکانی همگانی برای کشف و شناخت فرانسه از گذر زبان و فرهنگ این کشور است.
این کتابخانه پذیرای عموم مشتاقان فرهنگ و زبان فرانسه میباشد و با در اختیار داشتن بیش از ۲۴۰۰۰ منبع معتبر، زمینه‌های مختلف دانش و هنر از جمله ادبیات، فلسفه، علوم اجتماعی، زبان‌شناسی، سینما، تئاتر، نقاشی، معماری، شهرسازی، علوم فنی و … را پوشش می‌دهد.
درگاه اینترنتی کتابخانه مجازی : Culturethèque
شعبه های آلیانس در ترکیه
آلیانس آدانا
آلیانس موسسه ای بین المللی با هدف معرفی زبان و فرهنگ فرانسه است . شعبه آدانا نخستین شعبه ای این موسسه در ترکیه می باشد.این مرکز در راستای تقویت و توسعه ی پیوند های زبانی و فرهنگی میان دوکشور ترکیه و فرانسه گام برداشته و سعی در ایفای رسالت دیپلماسی فرهنگی در شهر آدانا میباشد. این موسسه در سراسر دنیا ۱۰۴۰ شعبه داشته و هیچگونه هدف تجاری را در سیاست های مدیریتی خود دنبال نمی کند.
کلاسهای آموزشی این موسسه برای سه گروه سنی ،کودکان، نوجوانان، بزرگسالان برگزار میشود.
همچنین برگزاری برنامه های فرهنگی با همکاری مرکز فرهنگی فرانسه در آنکارا یکی دیگر از فعالیتهای این موسسه به شمار می رود. این موسسه آزمون های دِلف و دالف نیز برای علاقمندان برگزار می نماید.
آدرس تارنمایی این مرکز: http://www.af-adana.org/
آلیانس بورسا
شعبه آلیانس بورسا در سال ۱۹۶۷ میلادی در راستای تقویت فعالیت های فرهنگی میان دو کشور فرانسه و ترکیه فعالیت خود را آغاز نموده این موسسه در سطوح مختلف آموزشی به آموزش زبان فرانسه برای علاقه مندان می پردازد.
آدرس تارنمایی الیانس بورسا: http://www.alliancefrb
فعالیتهای آموزشی فرانسه در ترکیه
مدارس فرانسوی در ترکیه:
در سال ۱۸۶۹ میلادی براساس تصمیم دولت عثمانی مقرر شد در مدارس دولتی زبان های عربی ، انگلیسی و فرانسوی به عنوان زبان خارجی تدریس شود. همزمان با این تصمیم اقدامات اولیه برای تاسیس مدارس فرانسوی در ترکیه برداشته شد.
دبیرستان Sinte Pulcherie را شاید بتوان قدیمی ترین مدرسه فرانسه در ترکیه دانست، این دبیرستان که رشته های خود را از تاریخ و سنت فرانسه گرفته است ، از سوی وزارت آموزش ملی ترکیه به رسمیت پذیرفته شده و دارای ۴۵۰ دانش آموز و یکی از بهترین مدارس فرانسوی در ترکیه است. این دبیرستان در شهر استانبول ترکیه واقع شده است. دانش آموزان متقاضی برای ورود به این دبیرستان پس از شرکت در آزمون ورودی و کسب امتیاز لازم یکسال دوره فشرده زبان فرانسه را گذرانده و پس از چهار سال آموزش در این دبیرستان مدرک دیپلم دریافت می کنند.فارغ التحصیلان این دبیرستان دارای سهمیه ورود به دانشگاه فرانسه و همچنین دانشگاه گالاتسرای هستند.
۶ مدرسه فرانسوی در ترکیه فعالیت دارند که ماموریت آنها آموزش به دانش آموزان دریک محیط آموزشی مناسبت و چگونه زیستن و شاد زیستن است ، آموزش زبان و فرهنگ فرانسه است.
مدرسه فرانسوی شارل دوگل آنکارا (Lycée Français Charles de Gaulle, Ankara)
این مدرسه در سال ۱۹۴۲ توسط خانم ریوبه و خانم مونارد در سال ۱۹۴۲ در آنکارا تأسیس شد و از دوره پیش دبستانی تا پایان دوره متوسطه را دربرمیگیرد.
مدرسه فرانسوی پیر لوتی استانبول (Lycée Français Pierre Loti d'Istanbul)
این مدرسه بین¬المللی در شهر استانبول واقع شده است و در دو پردیس بی¬آغلو (Beyoğlu) و ترابیا (Tarabya) مشغول فعالیت می¬باشد و از دوره پیش دبستانی تا پایان دوره متوسطه را دربرمیگیرد.
از دیگر مدارس فرانسوی در ترکیه می¬توان به موارد زیر اشاره کرد:
Lycée Saint Benoît d'Istanbul ( تاسیس: ۱۷۸۳)
Lycée Français Sainte Pulchérie, Istanbul (تاسیس: ۱۸۴۶)
Lycée Français Notre Dame de Sion, Istanbul (تاسیس: ۱۸۵۶)
Lycée Français Saint Joseph d'Istanbul, (تاسیس: ۱۸۷۰)
Lycée Saint-Joseph d'Izmir (تاسیس: ۱۸۷۰)
Lycée Français Saint-Michel, Istanbul (تاسیس: ۱۸۸۶ )
Lycée Français Sainte-Euphémie, Istanbul (تاسیس ۱۸۹۵)
همانگونه که از نام مدارس مشخص است این مدارس بعنوان مدارس تبشیری (missionary) تاسیس شده است. ولی به مرور زمان به میراث و تبادلات فرهنگی مشترک ترکیه و فرانسه تبدیل شده است.
دانشگاه گالاتاسرای
این دانشگاه در آغاز بعنوان یک مرکز آموزشی شبانه¬روزی در دوره حکمرانی سلطان بایزید دوم عثمانی به منظور پرورش کارمندان دولتی در سطوح مختلف مدیریتی در سال ۱۴۸۱ تاسیس شد. این نهاد آموزشی تا به امروز نام و ساختار سنتی خود را حفظ کرده است. در سال ۱۸۶۸ سلطان عبدالعزیز پس از بازدید از کشورهای غربی تحت تاثیر سیستم آموزشی غرب و خصوصا فرانسه قرار گرفت و دستور بازسازی این نهاد آموزشی را صادر کرد. ساختار جدید این نهاد آموزشی با الهام از نظام آموزشی غربی شکل گرفت و زبان فرانسه بعنوان زبان آموزش بکار گرفته شد.
گالاتاسرای که از زمان تأسیس خود یک مؤسسه دولتی بوده است، از سال ۱۹۲۴ با دستور دولتی که توسط آتاترک صادر شد به دبیرستان گالاتاسرای تغییر نام داد و از آن زمان به عنوان دبیرستان دولتی مشغول فعالیت بوده است.
ایده تاسیس دانشگاه گالاتاسرای توسط گروهی از فارغ التحصیلان دبیرستان گالاتاسرای مطرح گردید. سپس بصورت طرحی درآمد که اسناد تاسیس آن درنهایت تحت عنوان موسسه آموزش و پرورش گالاتاسرای پس از طی مراحل مختلف در ۱۴ آوریل ۱۹۹۲ با حضور رئیس جمهور وقت فرانسه فرانسوا میتران و رئیس جمهور وقت ترکیه تورگوت اوزال به امضای طرفین رسید. در ژوئن ۱۹۹۴ پس از درج در روزنامه رسمی، این نهاد آموزشی تحت عنوان دانشگاه گالاتاسرای بطور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. لازم به ذکر است که دبستان و دبیرستان گالاتاسرای هم بعنوان زیر مجموعه این دانشگاه تاکنون به فعالیت خود ادامه داده است.
سخن پایانی :
قدمت و سابقه حضورمدارس فرانسوی در دوره عثمانی و ترکیه نشان از جایگاه زبان فرانسه و سیستم آموزشی فرانسه در ترکیه دارد. فرانسه بر اساس اهداف دیپلماسی فرهنگی تمرکز فعالیتهای خود در ترکیه را بر آموزش زبان فرانسه قرارداده و در تلاش است تا از طریق آموزش زبان ، فرهنگ فرانسه را در ترکیه توسعه و گسترش دهد . وجود مدارس متعدد دو زبانه (فرانسوی –ترکی ) و دانشگاه فرانسه زبان گالاتاسرای در ترکیه و اعطا بورس به دانش آموزان جهت ورود به دانشگاهها و مراکز آموزش عالی فرانسه نشان از توجه سیاستگذاران فرهنگی فرانسه بر دیپلماسی آموزشی در ترکیه است .
در سالهای اخیر موضوع تصویب کشتار ارامنه توسط عثمانی از سوی مجلس فرانسه ، موضوع اکراد و پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا ، موضع فرانسه در کودتای نافرجام ۱۵ جولای ترکیه و موضوع حقوق بشر در ترکیه روابط سیاسی دو کشور را در مقاطعی دچار فراز و نشیب کرده است . ولی همچنان روابط تجاری و فرهنگی دو کشور ادامه دارد .
منابع :
- سایتها و وبگاههای سفارت ، سرکنسولگری و مراکز فرهنگی فرانسه در ترکیه
- مقاله " نظری بر دیپلماسی فرهنگی فرانسه " تالیف ناهید شاهوردیانی و سمیرا سعدیان ، نشریه مطالعات سیاسی و اجتماعی جهان ، پاییز و زمستان ۱۳۹۲
نظر شما